Antep fıstığı ağacı veya Latince ismiyle Pistacia vera, Anacardiaceae familyasına ait iki evcikli bir ağaçtır. Küçük ila orta boylarda olan Antep fıstığı ağacı, yayılarak büyümektedir. Antep fıstığında dişi ve erkek çiçekler farklı ağaçlarda bulunduğundan dolayı meyve almak için dişi ve erkek ağaçların aynı bahçeye dikilmesi gerekmektedir.
Antep fıstığı ağacının çiçekleri küçüktür ve kahverengimsi-yeşilimsi bir renge sahiptir. Salkımlarda bulunan çiçeklerin meyvesi, sert bir kabukla kaplı çekirdekli bir meyvedir. Antep fıstığı ağaçlarının meyve üretiminde maksimum verime ulaşmaları yaklaşık 20 yıl sürmekle birlikte ağaçların birkaç yüzyıl yaşayabilmektedir.
Ülkemizde Gaziantep, Şanlıurfa, Siirt, Kahramanmaraş ve Adıyaman gibi Güneydoğu Bölgesi’ndeki illerde yetişen Antep fıstığı ağacının verimli bir şekilde meyve verebilmesi için yazların uzun, kurak ve sıcak geçtiği bölgeleri tercih etmek gerekmektedir. Antep fıstığı ağacı uygun şartlarda yetiştirildiğinde ve gerekli bakımları yapıldığında uzun yıllar boyunca meyve vermektedir.
Antep Fıstığı Fidanı Kaç Yaşında Meyve Verir?
Antep fıstığı fidanının kaç yaşında meyve vereceği, anacın çeşidine, araziye ve sulama koşullarına göre farklılık gösterecektir. Uygun toprak koşullarında, sulamanın mümkün olduğu yerlerde ve uygun anaç seçimiyle Antep fıstığı fidanının meyve verme zamanı daha erken gerçekleşebilmektedir.
Antep fıstığında bahçe tesisi genelde tüplü fidan dikimiyle yapılmaktadır. Aşılı ya da aşısız tüplü fidanlar, kökleri zarar görmediği için daha iyi tutabilmektedir. Aşısız fidan dikimi yapıldıysa fidanlar 2-3 yıl sonra aşılanabilmektedir. Aşılı fidan dikimi yapılması halinde ise arazide sulama mümkünse 4-5 yıl içerisinde verim almak mümkündür.
Antep fıstığı fidanlarından meyve alınmak isteniyorsa fidanların dişi-erkek karışık olarak dikilmesi önemlidir. Erkek ağaçlardaki polenlerin dişi ağaçlara geçebilmesi için araziye genelde 9-10 dişi fidan başına 1 erkek fidan dikilmesi gerekmektedir. Ancak arazinin büyüklüğüne göre erkek fidan sayısının azaltılması veya arttırılması mümkündür.
Antep Fıstığı Fidanı Ne Zaman Meyve Verir?
Antep fıstığı ağaçlarının meyve vermesi genellikle Ağustos ayında gerçekleşmektedir. Meyve veren ağaçlar hasadı Ağustos sonu ila Eylül ayı başında, daha sıcak yerlerde Ağustos ortasında ve yüksek rakımlı yerlerde ise Eylül ortasında bitirilmelidir.
Antep fıstığı ağaçları meyve verdiyse meyvelerin olgunlaştığından emin olduktan sonra hasat yapılmalıdır. Olgunlaşmamış meyvelerin içleri yeşil renklidir. Olgunlaşmış meyvelerin ise kırmızı kabukları yumuşayıp sert kabuktan kolay bir şekilde ayrılmaktadır. Ayrıca meyvenin olgunlaşmasıyla birlikte kabuğu boydan boya çatlamaktadır.
Antep fıstığı ağacının meyveleri toplanacağı zaman ağacı sallamak veya ağaca dallarla vurmak tavsiye edilmemektedir. Bunları yapmak, ağaçların zarar görmesine yol açarak bir sonraki yılın mahsullerinin azalmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle Antep fıstıklarını salkımıyla birlikte dalından kopararak toplamak gerekmektedir.
Antep Fıstığı Fidanı Nasıl Dikilir?
Antep fıstığı fidanı dikmeden önce dikkat edilmesi gereken en önemli faktör, bölgenin iklimidir. Yazların uzun, sıcak ve kurak geçtiği yerlerde yetişen Antep fıstığı fidanları kışın ise belli bir süre soğuk havaya ihtiyaç duymaktadır. Ancak sıcaklıkların çok düşük olması da ağaçlara zarar verebildiğinden dolayı Antep fıstığı ülkemizde genelde Güneydoğu Bölgesi’ndeki illerde yetiştirilmektedir.
Antep fıstığı fidanının toprak açısından seçici olmadığı düşünülse de fidanların dikileceği toprağın kaliteli olması, ağaçlardan verim alınması bakımından önemlidir. Derin, drenajı iyi ve kısmen kireçli topraklarda en iyi şekilde yetiştirilen Antep fıstığı ağaçlarını diktikten sonra düzenli olarak bakım yapmak gerekmektedir.
Antep fıstığı fidanının nasıl dikileceği, şartların kuru veya sulu olmasına göre değişiklik gösterecektir. Sulamanın mümkün olduğu koşullarda sık dikim tercih edilebilir ve 5-6 metre sıra arası, 3-4 metre arası sıra üzeri mesafe bırakılabilir. Mesafeler çok kısa tutulduğunda sıraların üzeri kapanabileceği için sıra üzeri 1-2 metre kadar kısa mesafelerin bırakılması önerilmemektedir.
Sulamanın mümkün olmadığı kuru şartlarda dikim yapılacaksa fidanlar arasındaki mesafenin sulu koşullardan farklı olması gerekmektedir. Kuru koşullarda genelde 6-10 metre olarak belirlenen mesafelerde dikim yapılabilmektedir.
Antep fıstığı fidanları dikilmeden önce arazideki yerleri işaretlenmelidir. Ardından 40-50 cm genişliğinde ve 60-80 cm derinliğinde çukurlar açılmalı ve çukurların diplerine 1-2 kürek yanmış ahır gübresiyle yüzey toprağı karıştırılarak atılmaktadır. Toprak atılırken fidanın aşılı olup olmadığına dikkat etmek gerekmektedir. Aşılı fidanlarda aşı yerinin toprak altında kalmadığından ve toprak yüzeyinde kaldığından emin olunmalıdır.
Antep Fıstığı Fidanı Ne Zaman Dikilir?
Antep fıstığı fidanı, sonbahar ya da ilkbahar aylarında yapılabilmektedir. Bununla birlikte kış aylarının çok soğuk geçmediği yerlerde dikim yapılacaksa sonbahar tercih edilmelidir. Sonbaharda dikilen fidanların tutma ihtimalleri daha yüksektir.
Antep fıstığı fidanlarını dikerken ilkbahar aylarındaki rüzgarlara dikkat etmek gerekmektedir. Ağaçların çiçeklenme zamanı Nisan ayıdır. Nisan ayındaki rüzgarlar, çiçeklere ve yapraklara zarar verebileceği için bahçe tesis ederken rüzgarın esiş yönüne dikkat edilmeli ve buna göre dikim yapılmalıdır.
Antep fıstığı fidanları dikildikten sonra fidanlara can suyu verilmelidir. Dikimin ilk yılında yaz aylarında fidanlara 20 günde bir su verilmesi, fidanların gelişimi açısından önemlidir.
