Tsunami Nasıl Oluştu, En Şiddetlisi Hangisi?

Java Ve Sumatra

1883 tarihli büyük Karakota yanardağ patlamasında yaşamını yitirenlerin çoğu tsunami kurbanıydı. Tsunami Java ve Sumatra arasındaki Sunda Boğazı’nda yer alan 165 köyü yerle bir ederek 36,000’den fazla kişinin ölümüne neden oldu. Dalga Güney Afrika’ya, hatta Manş Denizi’ne dek ulaştı.

2004’teki Sumatra-Andaman depreminin neden olduğu tsunami ise çok daha uzaklara gitti. Hint okyanusu kıyısındaki ülkelerde yaşayan yaklaşık 300,000 kişi yaşamını yitirdi ve dalgalar Büyük Okyanus’un her yerinden ve Kuzey Atlantik’ten kolayca tespit edildi. Bir Tsunami ilk kez hem yüksek kaliteli dalga ölçerlerle yüzeyden, hem de yükseklik ölçme amaçlı tasarlanmış uydu geçişleriyle uzaydan ölçülebildi. Elde edilen veriler Most Modeli (bölünen tsunami yöntemi) diye bilinen ve büyük bir titizlikle test edilen bir açık okyanus dalga yayılımı bilgisayar simülasyonunda kullanıldı. Küresel tabloda yer alan, Vasily Titov ile iş arkadaşlarının yarattığı renkler, 44 saatlik simülasyon boyunca hesaplanan maksimum tsunami yüksekliklerini ortaya koyuyor.

Tsunami’nin Yönsel Yapısı

Konturlar dalgaların hesaplanan varış zamanını, halkalar ise dalgaların üç ayrı alan kategorisindeki yerleri ve genliklerini gösteriyor. Ekli küçük resim, deprem kaynağındaki dört alt fayı belirtiyor. Bu bilgi uydu yükseklik ölçeriyle, sismik ve jeodezik verilerle ve Bengal Koyu’ndaki dalga yüksekliklerinin yakın çekimiyle oluşturuldu. Burada en çok göze çarpan şey, tsunaminin hayli yönsel yapısı. Bu yapıya neden olan şey ise “kaynak bölgenin odaklayıcı konfigürasyonu ile okyanus ortası sırtlarının dalga yönlendirici yapısı” diyor tablonun yaratıcıları. Örneğin, merkez üssünün yalnızca 1700 km güneyinde yer alan Cocos Adaları tsunamiden, Peru ve Nova Scotia’ya kıyasla daha az etkilendi.

Tsunamilerin ortaya çıkış nedenlerinden biri de yüksek şiddetli depremlerdir. Artçı deprem gerçekleşen ana sarsıntıdan sonra gelen aynı bölgede gerçekleşen daha küçük çaplı depremlerdir. Normal düzeyde seyreden artçı depremlerin sayısının ve derinliğinin artmasıyla ortaya çıkan depremler ve gelgitler yüksek boyutlu dev dalgalara neden olabilmektedir.

2004 Hint okyanusu tsunamisinin dinyaya yayılışı. İlk deprem 26 Aralık günü, Greenwich saatiyle 00:59’da, Sumatra’nın 100 km batısında ve deniz seviyesinin 30 km altında gerçekleşti. Tsunami Sumatra’yı bunan 30 dakika, doğu Sri Lanka’yı 2 saat ve Afrika’yı 7 saat 15 dakika sonra vurdu.