Sistematik duyarsızlaştırma, ünlü Güney Afrikalı psikiyatrist olan Joseph Wolpe tarafından geliştirilen davranışsal bir terapidir. Dereceli maruz bırakma terapisi olarak da bilinir. Klinik psikoloji alanında birçok kişinin klasik koşullanmaya dayalı fobilerin ve diğer kaygı bozukluklarının etkili bir şekilde üstesinden gelmesine yardımcı olmak için kullanılır.
Bilişsel davranışçı terapi ve uygulamalı davranış analizi ile aynı unsurlara sahiptir. Davranış analistleri tarafından kullanılır ve meditasyon ve nefes alma gibi düzenleme karşıtı ilkeleri içerdiği için radikal davranışçılığa dayanır. Bununla birlikte, bilişsel psikoloji açısından bakıldığında, biliş ve duygu, motor davranışı tetikler.
Spesifik fobiler, genellikle sistematik duyarsızlaştırma ile tedavi edilen bir ruhsal bozukluk sınıfıdır. İnsanlar bu fobiyi yaşadıklarında, korkunun uyaranlarından kaçınma eğilimindedirler. Bu kaçınma aynı zamanda kaygıyı geçici olarak azaltabilir. Sistematik duyarsızlaştırma da maruz bırakma terapilerinden kullanılır. Gelin sistematik duyarsızlaştırmaya biraz daha yakından bakalım…
Sistematik Duyarsızlaştırma Nasıl Yapılır?
Gevşeme
Kol, yüz, boyun, omuz, göğüs, karın ve bacak kas gruplarını içeren germe ve gevşeme egzersizlerini içerir. Joseph Wolpe, danışanlarının günde iki kez on ila on beş dakika dinlenmelerini önerir. Vücudun pek çok bölgesini hedefleyerek tedavi boyunca gevşemeyi kullanın. Terapi, gevşemeyi hayali bir kaygı durumuyla eşleştirerek çalışır. Gevşeme insanlar için son derece önemlidir. Gevşeme egzersizleri ile danışanın kendisini rahat hissetmesi sağlanır.
Kaygı Hiyerarşileri
Danışanın kaygısına ve korkusuna neden olan olaylar hakkında ayrıntılı bilgi almak, kaygı ölçeğinde önemli bir adımdır. Kaygı ve korkuya neden olan durumlar belirlendikten sonra danışandan bu olayları en azdan çoğuna doğru sıralaması istenmiştir. Terapist, açıklanan her olayı sıfırdan yüze kadar bir ölçekte derecelendirmesini istedi. Sıfıra yaklaştıkça gevşeklik artar. Yüze yakın olaylar yüksek düzeyde kaygıya işaret eder. “Öznel sıkıntı birimleri ölçeği” ne göre belirtilen değerlendirme için geliştirilmiştir.
Duyarsızlaştırma
Terapist, danışan tarafından listelenen birkaç durumdan en azıyla başlar. Süreç başlamadan önce danışan rahatlamalıdır. Terapist, danışanlardan endişe ya da korkuya neden olan durumları görselleştirmelerini ister. Örneğin böceklerden korkan bir danışan “Evinde oturuyorsun ve dizi izliyorsun. Duvarda asılı olan televizyonun arkasından bir tane böcek çıktı ve koşarak sana yaklaşıyor.” diyerek kişinin kendisini o sahnede hissetmesini sağlar.
Danışan, olayları zihninde hayal ederken olduğu gibi, bu senaryoda artan kaygı düzeylerini kendisi ifade edebilir. Danışanlardan geri bildirim alındığında gevşeme egzersizleri yapılır. Her bir madde sıralandıktan sonra, danışanın kendini rahat ve sakin hissetmesini sağlayarak, yavaş yavaş deneyimlenmeye başlayan korku ve kaygıların üstesinden gelmeye çalışılır.
Hayal gücünün dışında başka şekillerde de kullanılır. Örneğin, böcek korkusu olan danışanlara ve yakınlardaki odalara böcek resimleri getirerek böcek korkusunu ortadan kaldırmaya çalışılmaktadır. İlk dönemde danışan için bu süreç zorlu geçebilir. Bu durum oldukça normaldir. Seanslar ilerledikçe gözle görülür bir iyileşme olacaktır.
Sistematik Duyarsızlaştırma İle İlgili Videolar
