Sıcak çarpması, hayati bir tehdit oluşturan vücut sıcaklığının aşırı yükselmesi sonucunda ortaya çıkan bir durumdur. Tıpta Hipertermi olarak bilinir. Vücut normal şartlarda terleme mekanizmasıyla sıcaklık dengesini korur.
Fakat aşırı sıcak ve nemli bir ortamda uzun süre kalmak veya yoğun fiziksel aktivite sırasında, bu mekanizmanın başarısız olma olasılığı vardır. Sonucunda vücut aşırı bir şekilde ısınır ve termoregülasyon sistemi etkilenir. Bu durum, vücut organları ve sistemleri üzerinde normal işlevlerini olumsuz etkileyebilir ve hayati organlara zarar verebilir.
Sıcak Çarpması Belirtileri Nelerdir?
Sıcak çarpmasının belirtileri arasında başta yüksek vücut ısısı gelir. Sıcak çarpması tanısının ana göstergesi, rektal bir termometre kullanılarak ölçülen vücut ısısının 40°C ya da daha yüksek olmasıdır. Sıcak çarpması yaşayan kişilerde zihinsel durum ve davranışlarda değişiklikler görülebilir. Ajitasyon, sinirlilik durumları, koma, konuşma bozuklukları, deliryum, akıl karışıklığı, titreme gibi durumlar sıcak çarpması sebebi ile olabilir.
Sıcak hava kaynaklı hipertermi durumunda, kişinin cildi sıcak ve kuru hissedilebilir. Diğer yandan yoğun egzersiz nedeniyle meydana gelen sıcak basması durumunda, kişinin cildi kuru veya hafif nemli hissedilebilir. Kişi mide bulantısı ve kusma isteği duyabilir ve zonklayan bir baş ağrısından rahatsızlık duyabilir.
Sıcak çarpması yaşayan bireylerde solunum hızı daha hızlı ve kesik olabilir. Vücut ısısı yükseldikçe, cilt kırmızıya dönebilir ve nabız, yani kalp atış hızı önemli ölçüde artabilir. Sıcak çarpması geçiren bireylere derhal tıbbi yardım sağlanmalıdır. Bu nedenle, acil servis numarası hemen aranmalıdır. Acil tedavi beklenirken, aşırı ısınan bireyi serinletmek için bazı adımlar atılmalıdır.
İlk olarak, birey gölgeye ya da bir binaya alınmalıdır. Fazla giysileri çıkarılmalıdır. Mümkün olan her yöntem ve araç kullanılarak bireyin serinletilmesi sağlanmalıdır. Bu amaçla, soğuk su duşu almak, su dolu bir küvette bulunmak, bahçe hortumuyla su püskürtmek, vücudu soğuk suyla silmek, çevreyi soğuk suyla serinletmek gibi yöntemler kullanılabilir. Bireyin başına, boynuna, koltuk altına ve kasık bölgesine buz torbaları veya ıslak, soğuk havlular sarılarak sıcak çarpmasının etkilerini en aza indirmek için yardımcı olunabilir.
Sıcak Çarpması Nedenleri Nelerdir?
Sıcak çarpması genellikle güneşin dik olarak geldiği öğle saatlerinde meydana gelir. Yüksek sıcaklığın etkili olduğu anlarda, vücut sıcaklığını düzenleyen mekanizmanın denge kaybetmesi sonucu güneş çarpması oluşabilir. Bu durum çoğunlukla çocuklar ve bebeklerde görülse de, potansiyel olarak tüm yaş grupları için tehlike oluşturabilir.
Rüzgarın olmadığı havalarda, sıcak çarpması riskinin arttığını unutmamak önemlidir. Uzun süre aşırı sıcaklık altında kalmak ve yeterli miktarda sıvı tüketmemek, vücudun normal sıcaklığına dönme sürecini engelleyerek sıcak çarpmasına yol açabilir. Bu durumda vücut sıcaklığı, organlara zarar verecek kadar yüksek seviyelere çıkabilir. Sıcak çarpması genellikle 40 derece ve üzeri sıcaklıklarda ortaya çıkar. Özellikle yaşlılar ve çocuklar arasında sıkça görülür.
Sıcak çarpmasının başlıca nedeni aşırı sıcak havalara maruz kalmaktır. Özellikle tatil bölgelerinde, deniz kenarında geçirilen zamanlarda ve normal sıcaklık değerlerinin üzerindeki aylarda sıkça görülür. Ayrıca güneş altında çalışmak da sıcak çarpmasının önemli sebeplerinden biridir. Fazla sıcak havalarda, alkol tüketimini artırmak, kalın giysiler giymek, aşırı abur cubur tüketmek ve güneş altında koşu gibi etkenler de sıcak çarpmasına yol açabilir. Terlemenin olmadığı durumlarda ise halsizlik ve sıcak çarpması yaşanabilir.
Sıcak Çarpması Tedavisi
Sıcak çarpmasının tedavisi genel itibariyle şu şekildedir;
- Vücut sıcaklığının düşürülmesi: Sıcak çarpması durumunda, hızlı bir şekilde vücut sıcaklığının düşürülmesi en önemli adımlardan biridir. Hasta, serin bir ortama alınır, giysileri çıkarılır. Soğuk kompres ya da buz uygulanır.
- Sıvı ve elektrolit tedavisi: Sıcak çarpması durumunda, vücuttaki sıvı ve elektrolit dengesinin düzeltilmesi önem taşır. Sıvı kaybının yerine konması için oral veya intravenöz yolla sıvı takviyesi yapılır.
- Semptomatik tedavi: Hastanın semptomlarına yönelik tedavi önlemleri alınır. Baş ağrısı için ağrı kesiciler, bulantı ve kusma için ise bulantı kesiciler kullanılabilir. Eğer hastada bilinç değişiklikleri varsa, solunum ve dolaşım desteği sağlanır.
- Hastaneye yatış: Sıcak çarpması ciddi bir problem olduğu için kişini hastanede kalması gerekebilir. Hastanede durumu izlenir ve gerekli olduğunda ileri tedavi uygulanır.
Sıcak Çarpması İle İlgili Videolar
