Teokrasi Nedir?

Teokrasi Nedir? Sözcük Anlamı ve Oluşumu

Teokrasi, dini temellere dayandırarak, devlet işlerini yönetme biçimidir. Teokrasiyle yönetilen ülkelerde, devlet yönetimi,siyasi otorite unsurlarını yerine, dini otoriteye sahip organlarca yönetilmekte veya yönlendirilmektedir.

Teokrasi sözcüğünün kökeni ve anlamı Yunancaya dayanmakta. Yunanca Tanrı anlamına gelmekte olan, “Theos (Teo)” ile kudret ve düzen anlamına gelmekte olan ,”Kratos” sözcüklerinden üretilmiştir. Türkçeye çevirdiğimizde tam anlamı ise ,  “Tanrı’nın Düzeni” , anlam olarak da Tanrı’nın doğrudan yönlendirmesi ile ortaya çıkan ve dini düzen ile devlet düzenin bir olduğu, Hükümet tanımına gelmektedir. Kelimenin kökeninde olan “Theos” , sadece Yunanca’da değil, Hint Avrupa dillerinde, dini bir anlam olarak kabul edilmekte.

Teokrasi kelimesinin keşfedilmesi ilk olarak , Flavius Josephus isimli bir Yahudi bilgin tarafından bulunduğu ve  Yahudilerin büyük hahamlarca yönetildiği siyasi rejimleri için kullanıldığı öngörülmektedir. Sözcüğün ilk İngilizce olarak kaydedilen, ilk kullanımı ise 1622’dir.  Kullanıldığı zamanda ise “İlahi Esin Altındaki Papazların Hükümeti” anlamı taşımaktaydı. Yıllar 1825’i gösterdiğinde ise teokrasi , din adamlığına ve dine dayalı politik ve sivil güç anlamı ile kullanılmaya başlanmıştır.

Teokrasinin Tarihi Süreci

Birçok yazılı ve görsel tarihi belgelerde de görüldüğü gibi , din kavramının eski çağlardan beri siyasi otoriteyle bir olduğunu görmüşüzdür. Dini merkeze almışlar ve yönetimin aslında din faktörü oluşturmaktaydı . Bu yüzden de teokrasi, Yahudilik, Hristiyanlık, Müslümanlık ve diğer dinler içinde bir rejim meselesi haline gelmekteydi.

Teokrasi yönetim biçimi olarak ele alan ilk uygarlık ise  Hititler ve Urartular’dı. Hatta bu uygarlıklarla ilgili bulunan bütün belgeler, dini kaynaklardı. Hititlerin Teokratik Monarşi ile güçlerini Tanrı’dan aldığına inanan, krallar tarafından yönetildiği bilinmekte. Aynı zamanda eski Mısır dönemindeki firavun yönetimi olan Tanrı-Kral terimi ve Sürümlerdeki Rakip-Kral tanımı da buna örnek olarak ele alınabilir.

Teokrasi , Ortaçağ’a gelindiğinde ise Papalık ve Rahiplik kavramlarıyla görünmeye başlamıştı. Bu anlamda , Hristiyanların öngördüğü ruhbaniyet esası ile Vatikan yönetime söz sahibi olurdu. Vatikan ve başında bulunan devlet başkanı olan papazların, düzen oluşturma çabalarına bakıldığında  teokrasi, Hristiyanlığın olmazsa olmaz özelliklerinden biriydi. Aynı zamanda Hristiyan teokrasisinde, ruhban sınıfı siyasi hakimiyete sahipken, otorite üstünlüğü ise tamamen Kiliseye bağlıydı.

Alternatif bir teori olarak, dünya hakimiyetinin Roma İmparatorluğu’na ait olduğunu (Kilise dahil) belirten, “Sezaropapizm” sözcüğü ortaya çıkmıştır. Ortaya atılan bir çok alternatif teoriler vardır. Ancak atılan alternatif teoriler, reform ve Protestanlık hareketleri ile milli kiliselerin güç kazanımları arasında Dezenformasyona uğramıştır. Buna örnek olarak , Fransız kralı Güzel Phillipp’in siyasi başarısı Vatikan otoritesine büyük darbe vurmuştur. Bu yüzden de papaların siyasi etkinliğine bir sınırlandırma getirilmiştir.

Orta çağ‘da bu ve bunun gibi kilisi gücü ve siyasi otorite arasındaki güç çatışmasına,muhalefet eden hareketler devam etmiştir. Bu anlamda siyasi alanda , kilisenin gücünün ikinci plana düşüşü ise burjuva sınıfının başarısı olarak kabul edilişi, 1789 Fransız İhtilali’ne dayanmakta. Akabinde yeniden oluşan devlet yönetimleri daha çok laik yönetimler olarak, kurulmuştur.

İslam Teokrasisi

Hristiyan teokrasisine göre farklı bir anlayış vardır. Hristiyanlık da tek bir grubun ya da din adamlarının egemenliği söz konusu olurken, İslam teokrasisinde ise yapı taşı olarak  Kur’an-ı Kerim’in ortaya koyduğu kurallar olarak ele alınmıştır. Görünürde teokratik bir sistem görülse de aslına bakıldığında , yapı olarak yarı dine dayalı bir sistem ile yönetilmiştir. Hristiyanlıktan diğer bir farkı ise ,  Tanrı-Kral,Kilise-Kral çatışmaları yoktur. Merkezi güç olarak kaynağı Kur’an-ı Kerim’dir.

Son peygamber dönemini İslamiyette teokrasi olarak kabul edilse de aslına bakıldığında, tam karşılığını vermemektedir. Peygamber sonrasında da  herhangi bir kişinin tartışmasız egemenliği söz konusu oluşmadığından, yine Kuran’da gösterilen düzen anlamında devam etmiştir.

Osmanlı ve Teokrasi

Osmanlı Devletinde olduğu söylenilen teokrasi, aslında bir “Yarı-Dini Sistem” olduğu şeklinde ifade edilir. Teokrasi ile yönetildiği iddiaları da vardır.

Günümüzde Teokrasi

Günümüze gelindiğinde ise  teokrasi ile yönetilmekte olan yedi ülke bulunmakta. İran,Vatikan, Suudi Arabistan, Yemen, Moritanya ve Sudan’dır. Teokrasi ise yönetilen bu ülkelerin , teokrasi yönetimi denilse de zamanla modern dünyayla senkronize olan toplumların, dine bakış açısının sonucu yönetimlerde ve teokratik yönetimlerinde değişimler, görünmektedir.

Teokrasinin eski özü olmasa da bu ülkelerde din hala bir rejim şekli olarak kabul edilir. Halbuki Teokrasi Orta Çağ’da bitmesine rağmen.

Teokrasi Nedir Video