Psikolojik sağlamlık; hayata karşı duruşumuzu, olaylara karşı bakış açımızı ve genel ruh halimizi belirleyen önemli bir faktördür. Aslında uzmanlar buna bir nevi uyum becerisi de demektedirler. Çünkü hayatın içerisinde var olan mutlu anlar kadar, travmatik, üzücü, yıkıcı, öfkelenmeye ya da duygu durum değişikliklerine neden olan zamanlar da mevcuttur.
Zorlayıcı dönemlerde stres yönetimini doğru şekillerde sağlayabilmek, yaşamın doğal akışına uyum gösterebilmek ve kendi yaralarını onarabilmek, kişinin psikolojik açıdan ne derece sağlam olduğu ile yakinen bağlantılıdır. Ancak bu demek değildir ki; yaşanan acı olaylar karşısında hızlıca normalleşelim! Elbette sağlıklı olan, yas sürecini tamamladıktan sonra günlük hayata adapte olabilmektir.
Peki öyleyse psikolojik açıdan sağlam olmak nedir? Risk faktörleri nelerdir? Psikolojinin sağlamlık seviyesi nasıl arttırılır? İşte biz de bu yazımızda sizlere tüm bu soruların cevabı niteliğinde bir takım bilgiler aktarıyor olacağız. Konuya ilişkin videolara ise yazımızın son bölümünde ulaşabilirsiniz.
Psikolojik Sağlamlık Nedir? Bunu Etkileyen Risk Faktörleri Nelerdir?
Öncelikle belirtmeliyiz ki; hayatın içerisinde stresin hiç olmaması gibi bir durum söz konusu değildir. Önemli olan bu stresin nasıl yönetildiğidir. Ve bu yönetme becerisi ile uyum sağlama yeteneği sonradan kazanılabilen, öğrenilebilen, hayatın içinde olgunlaşabilen kavramlardır.
Ancak psikolojik sağlamlığı olumsuz yönde etkileyen bazı risk faktörleri vardır. Bunları biliyor olmak, farkındalık kazanmaya, gerekli önlemleri erkenden almaya ve kendini geliştirmek adına çabalamaya yarar. Öyleyse bunlar nelermiş bir bakalım;
- Erken doğum; kişinin dünyaya miadını doldurmadan gelmesi zihninin karışarak stres yüklenmesine neden olabilir.
- Üst üste gelişen olumsuz yaşam olayları; çok fazla ve üst üste edinilen kötü tecrübeler psikolojik sağlamlık oluşmasını zorlaştıran etmenlerdir.
- Kronik hastalıklar; sürekli ilaç kullanmak, takip altında olmak, doktora gidip gelmek gibi kronik hale gelen süreçler hayata karşı isteksiz bir duruş kazandırabilir.
- Genetik faktörlere bağlı olarak; ebeveynlerden aktarılan psikopatolojik hastalıkların varlığı, kişiyi istemsizce aşağıya çekebilir.
- Ebeveynlerden birinin ya da her ikisinin ölümü, boşanma ve tek ebeveyn ile yaşam sürdürmek içsel açıdan eksiklik duygusunu tetikleyebilir.
- Hazır olunmayan bir dönemde, özellikle ergen yaşta anne-baba olunması zorlayıcı bir durumdur.
- Ekonomik açıdan yaşanan problemler ve yoksulluk, kişide çeşitli fobileri meydana getirebilir.
- İstismar, ihmal, şiddet, ailevi felaketler de yine kişilerin çeşitli psikolojik sorunlar yaşamasına neden olurken, mücadeleyi güçleştirebilir.
- Deprem, sel, savaş, pandemi, yangın, kaza gibi felaketler de yine aşılması güç, travmatik etkiler bırakabilir.
Psikolojik Sağlamlık İçin Olumlu Faktörler Nelerdir?
Kişinin hayatında bir takım yeterlilikler, kendisini ispat edebildiği alanlar ve ruhunu özgür hissettiği ortamlar varsa, psikolojik sağlamlık seviyesinde de artış gözlenmesi normaldir. Bu kişiler yıkıcı olaylardan sonra normalleşmeye çalıştıklarında, yaşamlarındaki olumlu şeylere odaklanarak, bunu daha kolay ve hızlı bir biçimde başarabilirler.
Bunlara şöyle örnekler verebiliriz;
- Akademik başarı; elbette herkesin önceliği ve motivasyon kaynağı karakteristik yapıya göre değişkenlik gösterir. Ancak akademik anlamda başarılar elde etmiş veya etmekte olan kişilerde, psikolojik sağlamlık daha üst düzeydedir.
- Sosyal ilişkileri olumlu yönde gelişen insanlar da yine hayata ve olaylara karşı daha pozitif yaklaşım içerisindedir. Çevresi kaliteli ve geniş olan kişiler psikolojik açıdan daha güçlü ve gelişmeye uygundur.
- Duygusal bakımdan sorunları ve çıkmazları çok yoğun olmayan, genetik açıdan psikopatolojik risk barındırmayan, psikolojik sorunlara yönelik semptomların sıkça görülmediği bireyler de, psikolojik olarak daha dayanıklı olabilmektedir.
- Ayrıca bunun tam aksine hayatta pek çok acıyla yoğurulmuş bazı bireyler, yapısal olarak savunma mekanizması geliştirip ”öldürmeyen acı güçlendirir” mottosu ile psikolojik sağlamlığa sahip olabilirler.
Psikolojik Sağlamlık Nasıl Arttırılır?
- Kaçınmaktan kaçınılmalı. Olumsuz duyguların da bizim birer parçamız olduğunu kabul etmeli ve onu yaşamaktan korkmamalıyız.
- Beceriler ve kişisel ilgi alanları gözden geçirilerek, buna yatırım yapılmalıdır, böylece başarı elde edilecektir.. Her insan kendisini somut örnekler üzerinden ispat etmek ister, üstelik bu ispat öncelikle kişinin kendisinedir.
- Sosyal ilişkileri geliştirmek adına ortamlarda bulunmalı, çeşitli yardım kuruluşlarına katkılar sağlayarak özgeci bir tutum içerisine girmeliyiz. Böylece daha güçlü hissedeceğimizden emin olabiliriz.
- Bedensel sağlığa özen gösterilmeli. Ruh ve beden bir bütündür. Fizyolojik açıdan hasta hissettiğimizde mental sağlığımız da sekteye uğrar.
- Günlük kısa hedefler belirleyip yazın ve gerçekleştirdikçe üzerini çizin. Bu size her şeyin program dahilinde olduğunu ve güvende olduğunuz hissiyatını temin eden bir tutum olacaktır.
- Kendinizi keşfedin, tanıyın, mutluluk kaynaklarınızı bulun. Dolayısıyla ilgi alma ve değerli hissetme gibi ihtiyaçlarınızı kişiler üzerinden gidermeye çalışmadan, kendinize yetmeyi öğrenin!
