Paranın Önemi
“Her şeyin fiyatını bilen ama hiçbir şeyin değerini bilmeyen insan.” Oscar Wilde’nin sinik kişi tanımı modern dünyayla ilgili önemli bir noktayı vurguluyor. Parayı, eşya değerinin ölçütü olarak görmeye o kadar alışmışız ki, diğer ticaret yöntemlerini hatırlamakta zorlanıyoruz. Bir ürünün değeri artıyorsa, fiyatı da artmalı diye düşünüyoruz.
Oysa fiyat sabit tutulabilir, miktarsa azaltılabilir. Önceden de belirtildiği gibi, eskiden ekmek konusundaki standart uygulama aynen böyleydi. Ayrıca manastırların kar elde etmek konusuna Hıristiyanlık tarafından getirilen kısıtlamalardan sakınmak için kullandıkları yöntem de yine buydu.
Keşişler büyük varillerle şarap satın alır, onları aynı fiyata ama daha küçük varillerde satarlardı. Ağırlık ve ölçüdeki değişken standartlar sonuçta para yerine geçiyordu.
Birkaç Küçük Bilgi
Para ayrıca kredili borçlanma ve diğer mali işlemleri de olanaklı kılar. Kredi, en basit biçimiyle bir “dönemlerarası değer aktarımı”dır, diyor William Goetzmann ve Geert Rounwenhorst, The Origins of Value (Değerin Kökleri) adlı kitapta. “Borç alım işlemine tamamen parasız başlayan biri, birden varlık sahibi olur. Öte yandan, ödünç veren kişi mevcut ağırlığını alır, onu zaman makinesine karşılık gelen bir sözleşmenin içine yerleştirir ve daha iyi kullanabileceği, gelecekteki bir tarihe aktarır.” Borç veren karşılık olarak genellikle faiz alır.
İlk Mekanik Yazarkasa
İlk mekanik yazarkasa, mekanik eğitimi almış, memnuniyetsiz bir Amerikalı bar sahibi tarafından tasarlandı. Çoğu perakendeci gibi James Ritty’nin Dayton Ohio’daki barı da, yeterince kalabalık olduğu halde kar mücadelesi veriyordu çünkü içki satışlarını doğru biçimde kaydetmek imkansızdı, barmenler ise açık duran nakit kasasını yağmalıyordu.
Ritty’nin sinirleri iyice bozuldu ve 1878’de moral bulmayı umarak bir buharlı gemiyle Avrupa’ya gitmek üzere yola koyuldu. Ama yolda, güverte altındaki pervane göstergesini izlemeye daldığı sırada aklına birden yazarkasa fikri geldi. “Eğer gemi pervanesinin hareketleri kaydedilebiliyorsa, bir dükkandaki satışın kaydedilmemesi için hiçbir neden yok” diye düşündü.
İlk Tasarım
İlk tasarımı olan Ritty Patentli Kadranlı Sayaç’ta bir zil vardı (çıngırtının kaynağı) ama nakit çekmecesi yoktu. Ritty’nin Bozulmaz Kasası adıyla pazarlamasını yaptığı ilk tasarımda ise çekmece yer almasa da, bir pencere içinde beliren mekanik şeritler vardı. Ayrıca bu kasada, bir kağıt şerit üstündeki gerekli sütuna -5 sent sütunu, 10 sent sütunu vb- delikler açan bir pine, tuşları bağlayan dahiyane bir mekanizma da mevcuttu.
Ohio’lu Bakkal
Ohio’lu bakkal John Petterson bu tuhaf aygıtın ilanını gördü ve kendisine iki tane satın aldı. Fiyatın yüksekliğine şaşırmıştı ama nakit hırsızlığının ortadan kalkmasıyla birlikte hasılatındaki artışa daha da şaşırmıştı.
Petterson 1884’te Ritty’nin şirketini satın aldı ve ona National Cash Register Company (NCR, Ulusal Yazarkasa Şirketi) adını verdi. Ritty kasayı daha da geliştirmiş, müşteri fişi gibi eklemeler yapmıştı. Ancak, yeni şirketle birlikte asıl önemli yenilik, yani nakit çekmecesi de kasaya eklendi.
Yüzyılın sonunda yazarkasalar her yerde kullanıma geçmişti, çoğu da NCR tarafından üretiliyordu. 1911’de şirkete, federal hükümet tarafından tekelci uygulamalar yüzünden dava açıldı. Ne var ki yazarkasa enformasyon endüstrisinin, özellikle de International Business Machines’in (IBM) önünü açtı.
