Nevruz Balkanlar’dan Orta Asya’ya kadar oldukça geniş bir coğrafyada kutlanmaktadır. Kazaklar ev duvarlarında kil kapları kırdıkları nevruz törenleri düzenlerken, Kırgızlar “Nevruz Köcü” ismini verdikleri yemekleriyle kutlama yapar. Türkiye’de nevruz kutlamaları yöresel bakımdan farklılık göstermektedir. Bu yazımızda nevruz ne demek, Nevruz Bayramı nedir, nevruz çiçeği hangi çiçektir sorularını yanıtlıyoruz.
Nevruz Nedir?
Nevruz Farsça bir kelime olup Türkçede yeni gün anlamına gelir. Nevruz, doğanın uyanışı ve baharın müjdesidir. Nevruz tarihi 15.000 yıl öncesine kadar uzanır. Bu tarih Buzul Çağı’nın bitmesinden hemen önceki günlerdir. Indo-Iran’lıların avcılıktan hayvancılığa ve yerleşik yaşama geçişini temsil eder. Yazılı olarak nevruza ilk defa 2. yüzyılda Pers kaynaklarında yer verilmiştir.
Nevruz Bayramı Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Özbekistan, Tataristan, Uygur Bölgesi, Anadolu, Balkanlar ve Türkiye’de kutlanır. Her ulus kendi kültür değerleriyle özdeşleştirmiş ve farklı sembollerle nevruzu kutlamıştır. Türkler için nevruz Türklerin Ergenekon’dan demirden dağı eritip çıkmalarını, baharın gelişini, doğanın uyanışını temsil eder. Nevruz, 1995 yılı itibarıyla Türkiye Cumhuriyeti tarafından Bayram olarak kutlanır.
Nevruz Nasıl Kutlanır?
Nevruz Bayramı her yıl çok geniş bir coğrafyada kutlanır. Bu bayram Azerbaycan’da Novruz, Kazakistan’da Nawrız meyramı, Kırgızistan’da Nooruz, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Mart dokuzu, Kırım Türklerinde Navrez, Batı Trakya Türkleri’nde ise Mevris adlarıyla kutlanır. Kutlamalar coşkuyla geçer.
Özbekistan’da “Seyil Eğlenceleri” ile Nevruz kutlanır. Türkmenler yılın bereketli geçmesi için değişik yemekler hazırlayarak kutlamalar yapar. Kırgızlar “Nevruz Köcü” denilen özel yemekle kutlama yapar. Kazaklar, Nevruz törenlerinde ev duvarlarında kil kapları kırılır.
Türkiye’de Nevruz farklı yörelerde değişik şekillerde coşkuyla kutlanır. Okullarda “Türk kültüründe nevruz” konulu yarışmalar düzenlenir. Nevruz Bayramı kapsamında geleneksel kıyafetlerle yöresel halk dansları yapılır. Çocuklara yap-boz, tişört, kültür haritası, topaç, boyama kitabı ve folklorik bebek gibi eğitici hediyeler dağıtılır. Hıdırellez gelenekleri şöyledir:
- Eski Türklerde ateş kutsaldı ve temizlenmek, arınmak anlamına gelirdi. Türk inancına saygıda bulunmak için ateş yakılarak üstünden atlanır.
- Anadolu’da Gül fidesi dibine dilek mektubu gömülür. Mektuba gelin, araba, ev, para gibi resimler çizilerek veya dilekler yazı olarak yazılarak suya atılır veya gizlice fidanın dibine gömülür.
- Mersin-Silifke bölgesinde ağaçlara bez bağlanır ve yaylada kuzu veya oğlak kesilerek gelen konuklara dağıtılır.
- Kars civarında genç kız ve erkekler bir evde toplanır ve küçük bir çocuğu su almaya gönderir. Çocuk sessizce bir kova su getirir. Kovanın içine renkli iplikler ve iğneler atılır. Birbiriyle birleşen iplik ve iğnelerin sahiplerinin evleneceğine inanılır.
- Tunceli’de erkekler alınlarına kara sürerek su kaynaklarına gider ve kaynak suyuyla yıkar. bu sayede dileklerinin gerçekleşeceğine inanılır.
- Edirne’de nevruz Sultan Nevruz adı verilen eğlencelerle kutlanır. Bu eğlencelerde eski hasır yakılır. Üzerinden geçerken “Mart içeri, pire dışarı” denilir.
- Giresun’da nevruz gününün sabahı erkenden kalkılır ve çevredeki akarsulardan su getirilir. Bu sular hayvanların üzerine serpilir.
Nevruz Bayramı Ne Zaman?
21 Mart gece ve gündüzün eşitlendiği gündür. Bu günde Güneş, Kuzey Yarım Küre’ye yönelir. 21 Mart ile birlikte havalar ısınır, karlar erir, ağaçlar çiçeklenir, toprak yeşerir ve göçmen kuşlar yuvalarına dönmeye başlar. Bu nedenle 21 Mart tüm varlıkların uyanış, diriliş ve yaradılış günüdür.
