“Mükemmeliyetçilik” olumlu çağrışımından dolayı kulağa hoş geliyor. Kim mükemmel olmayı istemez ki? Bazı kişiler, her şey mükemmel olduğunda mutlu olacağına inanıyor. Bir şeylerin en iyisini arzulamak ile bunu takıntı halinde yaşamak arasında fark var. Mükemmeliyetçilik nedir? Gerçekten mutluluk ile ilgisi var mı? Yoksa arka planda ruhsal bir sorun mu var? Yaşantımızı olumsuz yönde etkilediğini fark ettiğimizde mükemmeliyetçilikten kurtulmak istiyoruz. Peki, nasıl?
Psikolojik yönleriyle konuyu ele alarak irdeleyelim. Ardından karar verelim. Mükemmel olmak zorunda mıyız? Mükemmeliyetçilik nedir belirtileri nelerdir? Nasıl bu duygu bizi sarmaladı ve acaba mükemmel olmadığımızda yaptığımız işler, sorumluluklarımız ve yaşantımız eksik mi kalır? Belki de tam tersidir.
Mükemmelliyetçilik kısaca; hiç hata yapmadan kusursuz olana ulaşma çabasıdır. Kendi başına bir akıl hastalığı olarak görülmese de, birçok ruhsal bozuklukta, özellikle obsesif kompulsif bozukluk (OKB) ve obsesif kompulsif kişilik bozukluğu (OKKB) gibi düşünce ve davranış bozukluğu rahatsızlıklarında görülen ortak sorundur.
Mükemmel olanda ısrarcılık, yaşantımızı olumsuz manada etkileyen, bizi yoran, kendimize ve etrafımıza zarar veren bir halde ise fark ettiğimiz için şanslıyız. Hastalık boyutuna gelmesini önlemek ya da bu rahatsızlıktan kurtulmanın yolları pek tabi ki var.
Mükemmeliyetçi Kişilerin Ortak Özellikleri Nelerdir?
Bu duygu içinde olan kişiler, zihinlerinde tasarladıkları en iyi olana ulaşmak için normalden daha fazla çaba sarf ederler. Bu durum ilk etapta onların çok hırslı, çalışkan, iyi odaklanan hatta başarılı olduklarını düşündürebilir. Ancak başarılı olan bir kişi hedefe yaklaştığında mutlu olabilirken mükemmeliyetçi kişi ise bunu bir başarısızlık olarak algılayabilir. Mükemmeliyetçi kişilik özelliği taşıyan insanların ortak özelliklerine bir göz atalım.
- Ya hep ya hiç!
İstedikleri hedefe ulaşamadıklarında, sonuç gayet iyi görünse bile kabul etmezler. Mutlu olmazlar ve işlerini iptal edebilir ya da tekrar tekrar uğraşarak kendilerini hırpalayabilirler. Kusurlu buldukları şeyleri ortaya çıkarmama gayretindedirler.
- Ulaşılması güç hedefler belirleme
Hedeflerini normalden daha yüksek bir çıtada tutarlar. Normal bir başarı onları tatmin etmez. Çok daha üstün nitelikler sergileyerek fark yaratma arzusu içinde olurlar.
- Sonuç odaklı olmak
Asıl başarının, keyif alınarak yapılan işlerin ardından geldiği bir gerçektir. Mükemmeliyetçilik özelliği taşıyan kişiler ise bu süreci stres ve endişe ile geçirirler. Başarısız olma korkuları baskın olduğu için tamamen sonuca odaklanırlar. Bu da sonucu ne yazık ki olumsuz etkiler.
- Depresyona yatkınlık
Yüksek hedeflerine ulaşamadıklarında hayal kırıklığı, bunalım ve depresyona uzanan haller yaşayabilirler. Mutlu olmak ile mükemmele ulaşmayı bir tutmaları nedeniyle başarısızlık onlar için ruhsal sıkıntılara yol açabilir.
- Başarısızlık korkusu
Başarmak onlar için kendilerini ispatlamanın en iyi yollarından biridir. Başarısız olmak ise içlerindeki derin özgüven sorununu tetikleyeceği için sürekli bir korku halindedirler. Ya başaramazsam korkusu mükemmeliyetçilik ile ilintilidir.
- Erteleme
Bir şeyleri kusurlu yapma endişesi nedeniyle erteleme eğilimleri vardır. Hatta bazen sırf bu duygu yüzünden hiçbir şey yapamazlar. Hareketsiz kalabilir ya da başka şeyler ile oyalanarak içsel bir kaçış içine girebilirler.
- Savunmacılık
Yapıcı eleştirilere dahi savunmacı bir yapı ile karşılık verirler. Kusurlu olma korkusu yüzünden eleştiri geldiğinde tepkisel davranarak alınganlık gösterebilirler. Çünkü onlar için kusur bir kabahat gibidir.
- Eleştirel Kişilik
Çok fazla öz eleştiri yaparlar. Başkalarını da eleştirmeye müsaittirler. Hatta dozunu kaçırarak çoğu zaman sert dil kullandıkları için yalnız kalma eğilimindedirler. Mükemmel olmayanı aşağılama eğilimi içindedirler.
- Özgüven Eksikliği
Derinde yatan bir güvensizlik, kendini sevmeme ve değersizlik gibi duygular onları mükemmeliyetçi yapmıştır. Çünkü ancak o zaman kendilerini ispatlama şansları olduğuna inanırlar. Bu duygular herkeste bir miktar olabilir. Yaşantımızı olumsuz etkiliyorsa çözüm yollarına başvurmalıyız.
- Kontrolcü Kişilik
Mükemmeliyetçilik, kişisel ve profesyonel ilişkilerde kişinin kendini sürekli kontrol etmesine neden olur. Genellikle gergin ve “hata yaparsam” korkusu içinde sürekli tetiktedirler. Çevrelerinde de mükemmellik beklentisi ile kontrolcü ve baskıcı tavırlar sergileyebilirler.
Bu mükemmeliyetçi özelliklerden bazılarını kendinizde görürseniz, umutsuzluğa kapılmayın. Daha rahat olabilmek, “mükemmel olmak zorunda değilim” diyebilmek ve iç huzuru yakalamak gerçek başarıyı elde etmek için çok önemli bir adımdır.
Mükemmeliyetçilik Duygusu Altında Hangi Nedenler Var?
Mükemmeliyetçilik nedir? Buraya kadar anlatılanlar, bu sorunun cevabını henüz vermiş sayılmaz. Çok daha derin bir cevabı olmalı… Şimdi mükemmel bir anlatımın peşine düşersek konudan uzaklaşmamız söz konusu olabilir. O nedenle elimizdeki veriler doğrultusunda devam edelim.
Mükemmeliyetçiliğin oluşmasında birçok faktör olabilir. Örneğin başkalarından sık sık onaylamama isteği duymak, hissedilen güvensizlik, yetersizlik duyguları, anksiyete veya obsesif kompulsif bozukluk (OKB) gibi zihinsel sağlık sorunları altta yatan başlıca nedenler arasında görülür.
Mükemmeliyetçiliğin nedeni her zaman net değildir. Başlangıç noktası genellikle ebeveynlerin bilinçsiz tutumları yüzündendir. Ailede mükemmeliyetçi kişiler varsa öğrenilmiş bir davranışta olabilir.
Mükemmeliyetçilikten Kurtulma Yolları
Bazı kişiler yapı olarak diğerlerine göre daha mükemmeliyetçi kişilik sergilerler. Bu yapısal durumu tamamen ortadan kaldırmak yerine doğru yönetebilmek sayesinde sağlıklı bir hale getirmek mümkün. Bu takıntıya uzanan özelliğimizi azaltmak için şu adımlar yardımcı olabilir.
- Gerçekçi, ulaşılabilir hedefler belirlemek
- Zor görevleri küçük adımlara ayırmak
- Tek seferde sadece bir faaliyet veya göreve odaklanmak
- Herkesin hata yaptığını kabul etmek
- Çoğu hatanın öğrenme fırsatları sunduğunun farkına varmak
- Olası sonuçlar hakkında gerçekçi kalarak başarısızlık korkusuyla yüzleşmek
- Dualar, nefes tekniği, meditasyon gibi rahatlatıcı yolları düzenli olarak yapmak
- Resmin bir bölümüne odaklanmak yerine bütüne bakabilmek, detayları es geçmek (ilk başta zor olsa da zamanla alışılabilir)
- En önemlisi kendimizi daha çok sevmenin yollarını bulmak
Mükemmeliyetçiliğin sizi engellediğini düşünüyorsanız psikoloji alanında uzman kişilerden mutlaka destek almalısınız. Semptomları yönetmenize yardımcı olacak terapi veya başka yollar önerebilirler. Böylelikle çok daha hızlı yol almak mümkün olur.
Özellikle bilişsel-davranışçı terapi, hedefler ve başarılarımız hakkında yeni düşünme yollarını öğrenmemize yardımcı olur. Bir terapist, kendimizi olduğumuz gibi kabul etme ihtiyacımızı gidermemize yardımcı olur
Mükemmeliyetçi olmak, hedeflere ve en iyi sonuca ulaşmayı daha da zorlaştırır.
Uzmanlardan Dinleyin-Mükemmeliyetçilik İle İlgili Videolar
