Kaos teorisi, biri olağanüstü düzensiz davranış olan belirli karakteristik özellikler sergileyen matematiksel sistemlerin incelenmesidir. İlk olarak 19. yüzyılda ortaya çıktı. Bu tür sistemlere örnek olarak nüfus artışı, türbülanslı akışkanlar ve gezegenin hareketi gibi konular dahil edilebilmektedir. Kaotik sistemler insanlık tarihi boyunca kabul edilmiş fakat tanımlanmamış olsa da, bu tür karmaşık davranışları nicel bir biçimde incelemek için matematiksel araçlar 1970’li yıllara kadar mevcut değildi.
Uluslararası bir grup araştırmacının yoğun disiplinler arası çalışması sayesinde, kaos çalışması küçük bir grup ilgili uygulayıcıdan dünya çapında bir üne dönüştü. Kaos teorisi, diğer konuların yanı sıra hava, nüfus, ekonomi, türbülans, bilgi teorisi ve sinirbilime uygulanmıştır. Kaos teorisi, renkli fraktal resimlerin, popüler bilim kitaplarının yayınlanması ve geçerliliği konusunda kamuoyunda yapılan tartışmalarla kamuoyunun bilincine girdi.
Popüler olmasına rağmen, kaos başkaları tarafından mevcut bilim yapma biçimine, indirgemeciliğe bir saldırı olarak görüldü. İlk uygulayıcılar çok fazla direnişle karşılaştı. Bugün bile bazı araştırmacılar kaosun hem doğa bilimlerinde hem de sosyal bilimlerde kullanılmasından endişe duymaktadır.
Kaos Teorisi’nin İlkeleri
- Kelebek etkisi ve başlangıç durumuna hassas bağımlılık: Bu, karmaşık bir sistemdeki geçici değişikliklerin uzun vadeli önemli değişikliklere yol açtığı bir durumdur.
- Kaos örüntüleri (Chaos pattern): Düzensizlik düzenin bir parçası olarak kabul edilir. Düzenden düzensizliğe, düzensizlikten düzene doğru meydana gelir.
- Türbülans (Onset on turbulance): Hareketin rastgeleliği, aşırı dağınıklık, enerji salınımı ve sürüklenme tüm ölçeklerde hakimdir.
- Çekici öğeler (Strangeattractors): Sistem davranışı, farklı çekici unsurların etkisi altındaki durumdur.
- Geri bildirim (Feedback): Olumsuz geri bildirimler nedeniyle sistem kendini düzende tutar. Bir adımdaki herhangi bir çıktı, bir sonraki adım için geri bildirimdir. Bu nedenle negatif geri besleme sistem sapmasını düzenler ve pozitif geri besleme sistemin sürdürülebilirliğini sağlar.
- Kendi kendine örgütlenme (Self-organization): Her organizmanın hayatta kalabilmesi için enerji tüketmesi gerekir. Bu sistemlerde değişiklikler rastgele değil, geneldir. Başlangıç noktası ve kırılma noktası oluştuğunda bu süreç kendiliğinden serbest hareket ve doğal akışla gerçekleşecektir.
Kaos Teorisi Ne İşe Yarar?
Doğada olup bitenleri fiziksel, kimyasal ve matematiksel deneylerle ve bilgisayar teknolojisini kullanarak açıklamaya çalışan bir teoridir. Çok boyutlu sistemlerin idrak edilmesinde, modellenmesinde ve açıklanmasında önemli faydalar sağlamaktadır. Bu faydaların en başında ise değişimin yönetimi ve kurumun organizasyonu gelmektedir.
Kaos Teorisi ile ilgili videolar
