Hematokrit, kanın ne kadarının alyuvarlardan oluştuğunu ölçmek amacıyla yapılan bir testtir. Alyuvarlar, oksijenin vücutta taşınmasını sağladığı için önemlidir. Test sonucunda hematokrit seviyelerinin yüksek veya düşük olması, kan bozukluklarına veya başka sağlık sorunlarına işaret ediyor olabilir.
Hematokrit Testi Neden İstenir?
Hematokrit testi, kandaki alyuvarların oranını ölçen basit bir kan testidir. Alyuvarlar, oksijenin taşınmasından sorumlu olduğu için bunların normal seviyelerde olması önemlidir. Hematokrit testi, tam kan sayımının bir parçası olduğu için doktorunuz, rutin olarak bu testi yapmak isteyebilir. Bununla birlikte alyuvar seviyelerinin yüksek veya düşük olabileceğini gösteren belirtileriniz olması durumunda da doktorunuz hematokrit testi isteyebilir.
Hemaokrit testi, hastalık teşhisi için yapılabileceği gibi vücudun belli bir tedaviye nasıl tepki verdiğini görmek amacıyla da yapılabilir. Hematokrit testi yapılmasının pek çok sebebi olmakla birlikte testin istenmesinin nedenleri arasında genelde şunlar bulunmaktadır:
- Kansızlık
- Lösemi
- Susuzluk
- Besin eksiklikleri
Doktorunuz, tam kan sayımı yaptırmanızı istediyse bunun içerisinde hematokrit testi de olacaktır. Tam kan sayımı sonuçlarınız sayesinde doktorunuz, kanınızda ne kadar alyuvar olduğuna dair fikir elde edecektir.
Hematokrit Nasıl Ölçülür?
Hematokrit testi, kan örneği alınarak kolayca gerçekleştirilebilmektedir. Tam kan sayımının bir parçası olarak yapılan bu test için genellikle koldaki damardan kan alınmaktadır. Bunun için öncelikle cilt yüzeyi temizlenecek ve ardından kola turnike yapıldıktan sonra bir iğne yardımıyla kan alınacaktır.
Kan örneği alınıp laboratuvara gönderilip santrifüje alınacak ve bu sayede kandaki bileşenler ayrılacaktır. Ayrıca kanın pıhtılaşmasını engellemek için antikoagülan kullanılacaktır.
Santrifüjden alınan kan örneği son aşamada üç kısma ayrılmış olacaktır:
- Alyuvarlar
- Antikoagülanlar
- Plazma
Kandaki her bir bileşen tüpün farklı kısmında birikmekte ve alyuvarlar tüpün alt kısmına hareket etmektedir. Bu sayede alyuvarların kanın ne kadarını oluşturduğu ölçülebilmektedir.
Hematokrit Normal Değeri Kaçtır?
Hematokrit değerleri, kan örneğini analiz eden laboratuvara göre farklılık göstermektedir. Bununla birlikte kadınlar ve erkekler açısından normal kabul edilen oranlar genel olarak şu şekildedir:
- Yetişkin erkekler: Yüzde 38,8 ila 50
- Yetişkin kadınlar: Yüzde 34,9 ila 44,5
15 yaş altındaki çocukların hematokrit seviyeleri yaşla birlikte çok hızlı değiştiği için bu yaş grubundaki çocuklar için farklı aralıklar bulunmaktadır. Testin analiz edileceği laboratuvar, çocuğun yaş grubu için normal olan değerleri belirleyecektir.
Hematokrit Düşüklüğü Belirtileri
Hematokrit düşüklüğünde çeşitli belirtiler ortaya çıkabilir. Bu belirtilerden bazıları şu şekildedir:
- Solgun görünme
- Güçsüzlük
- Yorgunluk
- Enerji düşüklüğü
- Nefes almada zorluk
- Kalp atışlarında düzensizlik
- Ellerde ve ayaklarda soğukluk
Yukarıdaki belirtiler, kansızlığa işaret edebilmektedir. Kansızlıkta alyuvar seviyesi normalin altındadır. Hafif kansızlık, kadınlarda sık görülen bir durum olmakla birlikte kansızlığın şiddetli olması halinde tedavi görmek gerekir.
Hematokrit Düşüklüğü Neden Olur?
Hematokrit düşüklüğünün nedeni genelde kansızlık olmaktadır. Bununla birlikte doktorunuz, kan testinizin sonuçlarına bakarak sorunun ne olduğunu anlamaya çalışacaktır.
Hematokrit seviyelerinin düşmesine neden olan sorunlar genel olarak şu şekildedir:
- Yaralanma veya hastalık sonucu kan kaybı: Kan kaybı, kandaki alyuvar sayısını etkiler. Kandaki alyuvarlar azalırsa hematokrit seviyeleri düşer.
- Lösemi: Lösemi, kemik iliğinde sağlıklı alyuvar sayısının az olmasına neden olur.
- Hemolitik anemi: Alyuvarların, vücudun yenisini üretmesinden hızlı parçalanması veya ölmesidir.
- Hiponatremi: Vücutta çok fazla su olduğu anlamına gelir. Bu durumda kan sulanır ve alyuvar oranı azalır.
- Böbrek hastalığı: Alyuvar sayısının azalması, anemi belirtisidir. Anemi ise böbrek hastalığında sık karşılaşılan bir sorundur.
- Tiroit hastalığı: Tiroit hormonları, alyuvar üretimini destekler. Tiroit hormonlarında sorun olması halinde alyuvarların sayısı azalabilir.
Hematokrit Yüksekliği Belirtileri
Hematokrit yüksekliğinde kanda normalden yüksek seviyelerde alyuvar bulunmaktadır. Hematokrit yüksekliğinde görülen belirtiler arasında şunlar bulunmaktadır:
- Ciltte kızarıklık
- Baş dönmesi
- Görüşte sorunlar
- Baş ağrıları
- Dalakta genişleme
Yukarıdaki belirtiler, kandaki alyuvar sayısının yüksek olduğunu göstermektedir. Bu durumda kan daha yoğundur ve pıhtı oluşumu görülebilir.
Hematokrit Yüksekliği Neden Olur?
Hematokrit yüksekliğinin pek çok nedeni olabilir. Polisitemi vera bu nedenlerden biri olmakla birlikte yüksekliğin nedenini anlayabilecek en iyi kişi, doktorunuz olacaktır.
Hematokrit seviyelerinin yükselmesine neden olabilen sorunlardan bazıları şunlardır:
- Kalp hastalığı: Yüksek hematokrit seviyelerinin, kalp-damar hastalıkları riskinin artmasıyla ilişkili olduğu bilinmektedir.
- Susuzluk: Susuzluk, kandaki plazma dahil olmak üzere tüm vücutta su seviyelerinin azalmasıdır. Düşük plazma seviyeleri, kandaki alyuvar oranının artması anlamına gelmektedir.
- Akciğerlerde yaralanma: Akciğerlerde herhangi bir yaralanma olması, alyuvarların vücuda oksijen taşımasını zorlaştırır.
- Obstrüktif uyku apnesi: Obstrüktif uyku apnesi ile yüksek hematokrit seviyeleri arasında ilişki olduğu düşünülmektedir.
- Sigara kullanımı: Sigara içmek, vücudun alyuvar üretimini uyaran böbrek hormonu olan eritropoietin daha fazla üretmesine neden olur. Bu da alyuvar seviyelerinin yükselmesi anlamına gelmektedir.
- Karbonmonoksit zehirlenmesi: Karbonmonoksit kılcal damarları etkileyerek kanda plazma miktarını azaltır ve alyuvarların sayısını artırır.
- Testosteron kullanımı: Testosteron kullanımının, alyuvar sayısını arttırarak hematokrit seviyelerini yükselttiğini gösteren araştırmalar bulunmaktadır.
Sonuç Olarak
Kan testinizin sonucunda hematokrit seviyelerinizin normalden düşük veya yüksek olduğunu görmüş olabilirsiniz. Hematokrit seviyelerinin normal aralıklarda olmamasının pek çok nedeni olabilmektedir. Yüksek veya düşük seviyeler bazı durumlarda ciddi sağlık sorunların işaret edebilmekle birlikte bazense ortada ciddi bir sorun bulunmamaktadır.
Kan testinizin sonuçlarını aldığınızda kendi kendinize bir yargıya varmamanız ve sonuçlarınızı doktorunuza göstermeniz önemlidir. Doktorunuz, değerlerinizin ne anlama geldiğini açıklayacak ve altta yatan herhangi bir sağlık sorunu tespit edilmesi halinde gerekli tedavi planını hazırlayacaktır.
