Antik Mısır Döneminde Güneş’in Rolü

Işık ve sıcağın kaynağı Güneş, Ra’ya tapan (Ra-mses’deki gibi) antik Mısır başta olmak üzere, tüm erken dönem medeniyetlerinin merkezinde yer alıyordu. Yunanistan’ın, Atina kenti yakınlarında, bir fıçı içinde çıplak yaşayan ünlü düşünür Diyojen, kendisine zenginlik mi, günışığı mı, diye sorulduğunda günışığını tercih etmişti. Bunu duyan Büyük İskender bir sabah iddiayı test etmek amacıyla Diyojen’e, ne dilerse dilesin yerine getireceğini söyledi. Anlatılana göre aldığı yanıt şöyleydi: “Gölge etme başka bir ihsan istemem senden.”

Güneş tutulmasına ilişkin kayıtlar, MÖ 21.yüzyıla dek gider, Çivi yazısıyla yazılmış bir tabletteki kehanete göre, ay tanrısı tutulma durumundayken, “Ur kralı, oğlu tarafından tuzağa düşürülecekti.” Ancak, oğul tahta geçemeyecekti, çünkü güneş tanrısı onu yakalayacaktı. Yapılan titiz araştırmalar göre bu kehanet büyük olasılıkla Şulgi’nin oğlu tarafından öldürülüşü ve Amar-Sin’in MÖ 4 Nisan 2047’deki Ay tutulması civarında tahta geçişine işaret ediyordu.

Güneş’teki Lekeler

Güneş’teki ilk lekeler -Güneş lekesi diye bilinen karaltılar- 1611’de, Christoph Scheiner tarafından gözlendi. Scheiner gözlerini korumak için görüntüyü beyaz bir perdeye yansıtan bir teleskop kullanmıştı. Ne var ki Scheiner’in ilk çalışmaları, hatalı çıkmaları durumunda üyesi olduğu Cizvit yoldaşlığına zarar gelmemesi için, sahte isimle yayımlandı. (Bu girişim yine de  Galileo’yu çalışmanın sahibini ayırt etmekten ve kendisinin Güneş lekelerini çoktan tespit ettiğini iddia etmekten alıkoymadı.) Ama 1620’lerde, Scheiner Güneş lekeleri üzerine ilk önemli çalışma olan ve kendisinin resimlediği Rosa Ursina’yı yine kendi adıyla yayımladı.

Bir gökbilim terimi olan analemma (günizi) Yunanca kökenlidir ve güneş saatinin üstüne oturduğu platform  ya da temel anlamına gelir. Daha sonra sözcük, Güneş konumunun bir yıl boyunca her gün aynı zamanda ölçümü sonucu ortaya çıkan eğriyi nitelemek için kullanıldı. Söz konusu işlemde, her bir pozlama için tamı tamına aynı şekilde konumlanmış bir fotoğraf makinesi gerekir. Aşağıda görülen Yerküre bazlı analemma 2003’te, Yunanistan’daki antik Nemea’da kaydedildi. Çekimler için, 44 ayrı pozlama ile bir önplan pozlaması gerekti.

Bir başka analemma ise 1997’de, Mars Pathfinder uzay seferi sırasında kurulan Segan Memorial İstasyonu tarafından çekilmiş fotoğrafların simülasyonu sonucu elde edildi. Analemma eğrisini oluşturan şey, Yerküre eksenindeki eğiklik ve gezegenin yörüngede hareketi sırasında meydana gelen hız farklılıklarıdır. Yerküre yörüngesi elips yerine kusursuz bir çember biçiminde olsaydı ve ekseni eğimli değil de yörünge düzlemine dik olsaydı, Güneş yıl boyu günün belli bir vaktinde gökyüzünde aynı noktada görülürdü.

Analemma ise tek bir noktada olurdu. Yörünge çember biçiminde ama kutub ekseni şimdiki gibi eğimli olsa, o durumda sekizin halkaları eşit boyutta olurdu.

2002’de çekilen bu fotoğraf Güneş lekesinin çok yakın plan görüntüsüne ait. Lekenin Güneş yüzeyinden daha koyu görünmesinin nedeni, bu bölgenin yaklaşık 6000°C’lik Güneş yüzeyinden 2000°C’ daha soğuk olması.

Güneş nasıl oluştu? – DW Türkçe