15 Mart Dünya Tüketici Hakları Günü Nedir? 15 Mart günü dünya çapında Tüketici Hakları Günü olarak kutlanmaktadır. Bu özel gün, tüketim alışkanlıklarının toplumlar için bir sorun olabileceğine dikkat çekmektedir. Dünya Tüketici Hakları Günü tarihi, ABD Başkanı John F. Kennedy’nin 1962 yılında Temsilciler Meclisi’nde yaptığı konuşmasına dayanmaktadır.
15 Mart 1962’de, dönemin ABD Başkanı John Fitzgerald Kennedy’nin, Temsilciler Meclisi’nde Tüketici Hakları kavramını ilk kez gündeme getirmesiyle bu özel günün kökleri atılmıştır. Birleşmiş Milletler, 1985’te aldığı bir kararla bu tarihi, yani 15 Mart’ı Dünya Tüketici Hakları Günü olarak resmi olarak tanımıştır.
Türkiye’de de aynı tarihi Tüketici Hakları Günü olarak kutlanmaktadır. Her yıl, ülkemizin her bölgesinde, tüketicileri bilgilendirmek, farkındalık oluşturmak ve bilinçlendirmek amacıyla çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir.
Tüketici Hakları Nelerdir?
Tüketici hakları, 19. yüzyılda ABD’de ortaya çıkmış olup, daha sonraki yıllarda Avrupa ve ülkemizde de giderek tanınmaya başlamıştır. Tüketici haklarını içeren maddeler aşağıdaki gibidir;
- Temel ihtiyaçların karşılanması,
- Güvenlik ve güven duyma,
- Seçme hakkı,
- Bilgi edinme,
- Temsil edilme,
- Tazmin edilme,
- Eğitim,
- Sağlıklı bir çevreye sahip olma hakkı.
Temel İhtiyaçların Karşılanması Hakkı
Temel ihtiyaçların karşılanması hakkı, her insanın ihtiyacı olan yemek, içmek ve barınmak gibi gereksinimleri ifade eder. İnsanlar olarak, kaliteli bir yaşam sürmek için belirli temel ihtiyaçlara ihtiyaç duyarız ve bu ihtiyaçlar genellikle devletlerin vatandaşlarını koruma sorumluluğu altına alınır.
Amerikalı psikolog Abraham Maslow‘un yaptığı bir araştırmada, bu ihtiyaçlar önem sırasına göre aşağıdaki gibi sıralanmıştır;
- Temel fizyolojik ihtiyaçlar: Yeme, içme ve uyku.
- Güvenlik ihtiyacı: Duygusal, fiziksel ve ekonomik güvenlik.
- Sosyal ihtiyaç: Sevme, sevilme ve arkadaşlık gibi ihtiyaçlar.
- Benlik ihtiyacı: Saygınlık, başarı.
- Kendini geliştirme ihtiyacı
Güvenlik ve Güven Duyma Hakkı
Güvenlik ve güven duyma hakkı, aldığımız hizmet veya ürünlerde can sağlığımızın ve güvenliğimizin korunma hakkını ifade eder. Üreticilerin, müşterilerinin sağlığını riske atmayacak ürün veya hizmetler sunması gerekmektedir ve potansiyel riskler konusunda kullanıcılar bilgilendirilmelidir. Örneğin, CE işareti taşıyan ürünler, sağlığı ve çevreyi koruyan güvenli ürünlerdir ve bu işaret, ürünlerin Avrupa direktiflerine uygun olarak üretildiğini belirtir.
Seçme Hakkı
Seçme hakkı, tüketicilerin istedikleri zaman özgür iradeleriyle tercih etmek istedikleri ürün veya hizmetleri seçme yeteneğini ifade eder. Piyasada sadece bir ürün bulunmamalı, her ürünün alternatifi sunulmalıdır. Bu hak, tüketicilere aynı türde farklı alternatiflere sahip ürünler arasından özgürce seçim yapabilme fırsatı sağlar.
Bilgi Edinme Hakkı
Müşterilerin, ürün veya hizmetle ilgili doğru ve şeffaf bilgilere erişim hakkı vardır. Bu hak bilgilendirme hakkı olarak da bilinir. Özellikle tüketici ile satıcı arasındaki çoğu sorun, satıcının eksik bilgi sağlamasından kaynaklanmaktadır. Tüketiciler, doğru seçim yapabilmek için gerekli bilgileri doğru şekilde edinmelidir.
Örneğin; bir yemeğin içeriği, bir oyuncakta kullanılan malzemeler veya bir ameliyatın sonuçları gibi konularda tüketicilerin net bir şekilde bilgilendirilme hakkı bulunmaktadır. Şu anda bu yazıyı okumanız bile bir bilgi edinme hakkıdır.
Temsil Edilme Hakkı
Örgütlenme ya da sesini duyurma hakkı olarak bilinen temsil edilme hakkı, tüketicilerin sahip oldukları tüm hakları savunmak için bir araya gelmelerine imkan tanır. Sorunlarını ifade ederek seslerini duyurmakta özgürdürler. Tüketiciler, kamu kuruluşlarında temsil edilebilir ve tüketici haklarını koruma amaçlı kurulan örgütlere gönüllü olarak katılabilirler.
Ülkemizde, tüketici haklarını korumaya yönelik birçok dernek ve sivil toplum kuruluşu bulunmaktadır. Bu sayede, tüketiciler piyasada karşılaştıkları sorunlara çözüm bulmak ve yapılan hataları düzeltmek için birlikte hareket edebilirler.
Tazmin Edilme Hakkı
Tazmin edilme hakkı, tüketicilerin aldıkları ürün veya hizmetlerde karşılaştıkları zararın maddi olarak telafi edilmesini içerir. Zaman zaman satın aldığınız ürün veya hizmetle ilgili sorunlar yaşamanız mümkündür. Bu tür sorunlarla karşılaştığınızda, ürünü veya hizmeti sağlayan kişiyle iletişime geçerek tazminat talep edebilirsiniz.
Örneğin, satın aldığınız bir uçak bileti beklenmeyen bir nedenden dolayı ertelenebilir veya iptal edilebilir. Bu durumlarda, havayolu şirketi zararınızı karşılamak ve yeni bir uçak bileti sağlamakla yükümlüdür. Eğer zararınız satıcı tarafından karşılanmazsa, “Tüketici Sorunları Hakem Heyeti’ne” başvurabilirsiniz. Sorununuz hala çözülmezse, “Tüketici Mahkemeleri’ne” başvuruda bulunabilirsiniz.
Eğitilme Hakkı
Eğitim, tüketim konusunda olduğu gibi her alanda önemli bir konudur. Bilinçli bir tüketici olmak, bir ürün veya hizmet satın alırken doğru kararı verebilme yeteneğine sahip olmak demektir. Bu, kişilerin en önemli gereksinimlerinden biridir. Her tüketici de bu doğrultuda eğitilme hakkına sahiptir.
Ülkemizde, bilinçli tüketici olma konusunda eğitimler genellikle okullar tarafından sunulmaktadır. Ayrıca, çeşitli kuruluşlar da bu konuda eğitimler düzenlemektedir. Kendi haklarınızı öğrenmek ve bilinçli bir tüketici olmak için farklı kaynaklardan yararlanmanız çok önemlidir.
Sağlık Bir Çevreye Sahip Olma Hakkı
Sağlık bir çevreye sahip olma hakkı, daha düzgün, daha yaşanabilir ve daha iyi sağlık koşullarına sahip olma hakkıdır. Tüm hakların uygulanması sadece sağlıklı bir çevrede mümkündür.
Dünya maalesef ki oldukça sınırlı kaynağa sahiptir. Bu kaynaklardan bazıları tekrar oluşabilse de uzun bir zaman gerekir. Her yıl dünya nüfusu belli oranda artmaktadır. Nüfus artışına doğru orantılı şekilde tüketim de aynı oranda hatta daha fazla oranda artmaktadır.
15 Mart Dünya Tüketici Hakları Günü İle İlgili Videolar
